نام علمی گیاه: Tribulus terrestris
نام های انگلیسی:Tribulus ,bindii, bullhead, burra gokharu, caltrop, cat’s head, devil’s eyelashes, devil’s thorn, devil’s weed, goathead, Puncture Vine, Puncturevine,and tackweed
اثرات درمانی خارخاسک
این گیاه در درمان دفع سنگ کلیه و مثانه،رفع التهاب مجاری ادراری،کاهش فشار خون کاربرد دارد.
همچنین خارخاسک در درمان بیماری های کرونری قلب، درمان ناتوانی جنسی، التهاب بافت های مختلف بدن، بزرگی پروستات استفاده می شود.این گیاه دارای خواص ضد باکتریایی، آنتی اکسیدانی، ضد سرطانی و فعالیت ضد سمی است.
امروزه مکمل های غذایی و دارویی خارخسک در سرتا سر جهان به فروش می رسد.و بخش اصلی تشکیل دهنده ی اکثر داروهای آفرودیازیک می باشد.
مکانیسم اثر خارخاسک
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر :
تحقیقات ثابت کرده است که تجویز خوراکی ساپونین گیاه خارخسک در موش صحرایی می تواند از طریق مهار آلفاگلیکوزیداز روده باریک سبب تأخیر در جذب گلوکز و کاهش قند خون پس از غذا می شود.
همچنین ثابت شده است که این گیاه دارای خاصیت آنتی اکسیدانی بالایی می باشد.که این خاصیت به علت ترکیبات فلاونوئیدی و گلیکوزیدی موجود در این گیاه است.فعالیت آنتی اکسیدانی خارخسک موجب از بین رفتن رادیکال های آزاد شده و همچنین موجب جلوگیری از متابولیت فعال داروی سیس پلاتین و حذف آن ها می شود.
خارخاسک به علت داشتن استروئیدهای مختلف باعث تحریک اسپرماتوژنز شده و با تأثیر بر روی سلول های سرتولی موجب افزایش تولید اسپرم می گردد.
دیوسین موجود در خارخاسک از طریق افزایش سطح تستوسترون آزاد و تنظیم استروژن و پروژسترون باعث افزایش توانایی جنسی در مردان می شود.
همچنین ثابت شده است که گیاه خارخاسک به دلیل دارا بودن ساپونین ها باعث افزایش ترشح هورمون لوتئین از غده هیپوفیز می شود.
فروستانول یکی از ساپونین های خارخاسک اثر محرک بر اسپرماتوژنز دارد.
به علت وجود اسیدهای چرب غیراشباع در این گیاه، فعالیت آنزیم 7- بتا- هیدروکسی استروئید دهیدروژناز افزایش می یابد و باعث افزایش تولید هورمون تستوسترون می شود.همچنین فعالیت آنزیم آروماتاز را مهار می کند و مهار آن سبب افزایش میزان تستوسترون در خون می شود.
در تحقیقات اثر ضد دردی عصاره متانولی میوه گیاه خارخسک در آزمون های فرمالین و تیل فلیک در موش به اثبات رسیده است.
همچنین مشخص شده است که عصاره خارخاسک فاز مزمن درد را بیشتر از فاز حاد کاهش می دهد.مهار فاز مزمن تست فرمالین توسط عصاره می تواند به علت التهاباتی باشد که سبب آزاد شدن ترکیباتی چون پروستاگلاندین ها شود، که می تواند باعث حساس سازی نورون های درد زای مرکزی شود.
تحقیقات ثابت کرده است که عصاره کلروفرمی خارخسک تکثیر سلول های سرطانی آدنوکارسینومای معده (AGS) را در یک الگوی وابسته به غلظت و زمان کاهش می دهد.
تجویز خوراکی خارخسک می تواند برخی از شاخص های پراکسیداسیون لیپیدی و استرس اکسیداتیو بافت مغزی را در موش دیابتی کاهش دهد و در جلوگیری از برخی بیماری های عصبی ناشی از تشدید استرس اکسیداتیو مؤثر باشد .
ترکیبات اصلی خارخاسک
خارخاسک حاوی ساپونین ها، استروئیدها، فلاونوئیدها، آلکالوئیدها، اسیدهای چرب غیراشباع، ویتامین ها، تانن ها، رزین ها، پتاسیم، نیترات، آسپارتیک اسید و گلوتامیک اسید می باشد.
مصرف خارخاسک
احتیاط مصرف در این گیاه : خارخسک دارای طبیعت گرم و خشک می باشد، بنابراین مصرف آن در افراد گرم مزاج سبب گرگرفتی و خشکی دهان می شود.مصرف این گیاه در دوران بارداری باید با مشورت پزشک استفاده شود.همچنین مصرف آن در مردان با مشکلات پروستات باید تحت نظر پزشک باشد.به دلیل وجود ساپونین ها و آلکالوئیدها در این گیاه باید دوز مصرفی آن با احتیاط باشد.
